De meeste films deugen niet

Columns van de week

Chard van den Berg en Hannah Prins

Buitenland
Het was, de hele verkiezingscampagne lang, the elephant in the room: een onderwerp dat alles overheerst, maar waar niet over gesproken wordt. De olifant in de Britse woonkamer is het begrotingstekort van 163 miljard pond, elf tot twaalf procent van het bruto binnenlands product. Dat van Griekenland moet dit jaar op 9,3 procent uitkomen. (Het Nederlandse tekort is 5,3 procent).
Groot-Brittannië is geen Griekenland. Het zit om te beginnen niet in de eurozone. Maar dat doet niets af aan de gigantische omvang van het begrotingsgat en de maatregelen die worden voorbereid om het te dempen.
En er is meer. Geen Europees land dat zo diep in het krijt staat als de persoonlijke schulden worden meegerekend. In tegenstelling tot de Britten zijn de Grieken nog enigszins au fait met het begrip sparen. Ze hebben zichzelf niet opgezadeld met hypotheken, creditcards, bankleningen, individuele leningen en tweede hypotheken met een totale waarde van 1,4 triljoen pond, een record in de EU. De Britten zijn verslaafd geraakt aan goedkoop geld. Ze hebben te veel geleend voor leuke dingen als 4&#215;4&#8217;s en botox. Hun wacht een toekomst van financieel uitdrogen.
De politieke partijen weten al lang hoe flink er gehakt moet gaan worden in de uitgaven. Flinker dan onder Margaret Thatcher, die in de jaren tachtig met haar salamitactiek het land zo scherp verdeelde, misschien flinker zelfs dan in de Tweede Wereldoorlog. Het Institute for Fiscal Studies schat dat er jaarlijks zeventig miljard pond bespaard moet worden. Het is aan de meeste Britten voorbij gegaan. Vijfenzeventig procent gelooft dat met het mijden van wine bars en verre vakanties het ergste leed snel geleden zal zijn. Ze zijn niet voorbereid op belastingverhogingen, grotere klassen en langere wachttijden, laat staan op een herstructurering die uitkeringen, pensioenen en salarissen zal raken.
Het zijn de politici geweest die de fantasie in stand hebben gehouden. De Conservatieven hebben wel gezegd de overheidsfinanciën op orde te willen brengen met bezuinigingen van vijftig miljard per jaar, maar ze hebben er niet bij verteld waar de klappen gaan vallen. Ze hebben slechts twintig procent van de bezuinigingen geïdentificeerd. Labour en de Liberaal Democraten waren even geheimhouderig.
In 1983 hield Neil Kinnock, toen een jonge Labourwoordvoerder, een van die toespraken waar studenten van de Britse Labour-geschiedenis zich nog regelmatig over buigen. Kinnock wist dat zijn partij door Margaret Thatcher verpletterend verslagen zou worden. Aan de vooravond van de verkiezingen voorspelde hij hoe de wereld er onder een conservatief regime uit zou zien. &#8216;Ik waarschuw je,&#8217; zei hij. &#8216;Ik waarschuw je niet gewoon te zijn. Ik waarschuw je niet jong te zijn. Ik waarschuw je niet oud te worden.&#8217; Het zou een van zijn vurigste redevoeringen worden. (Oud-Labourminister David Owen, die pas een nieuwe sociaal-democratische partij had helpen oprichten, zei na die speech te weten dat zijn SDP gedoemd was).
Things can only get better, zongen Laboursupporters toen Nieuw Labour in mei 1997 de verkiezingen won. Ruim vijftig procent vindt dat things inderdaad verbeterd zijn. Ze willen niet terug naar voor 1997. Zeker de laagstbetaalde tien procent, wiens inkomen er twaalf procent op vooruit ging, niet. En evenmin de een miljoen bejaarden die door Labour boven de armoedegrens zijn uitgetild. Zij zijn echter het meest kwetsbaar, zij zitten in de hoek waar traditiegetrouw de hardste klappen vallen.
De rellen in Athene lijken ver verwijderd van de kalme, bijna gemoedelijke stemming in Londen. Maar een extreme reactie op forse beperkingen is de Britten niet vreemd. De fiscale crisis van de jaren zeventig, toen een lening van het IMF de Britse economie vlot moest trekken in ruil voor een abrupte rem op de uitgaven, eindigde in chaos en industriële anarchie. Analisten geloven dat de komende bezuinigingsronden het meest weg zullen hebben van die periode. En ze zijn er helemaal niet zeker van of de Britten de pijn verdragen kunnen.
Het hoofd van de Engelse Bank, Mervyn King, heeft voorspeld dat de nieuwe regeringspartijen zich zo onbemind gaan maken, dat zij een generatielang niet zullen regeren. Je kunt je afvragen wie er in die omstandigheden überhaupt nog zin heeft het land te besturen. Maar kijkend naar de inzet, de verbetenheid en de energie waarmee gevochten is om de sleutel van Downing Street 10, zijn er genoeg die het willen proberen.

Lia van Bekhoven

Het gat in de hand van Engeland

<div class="wpg-element paragraph">
Waarom is Nick Clegg nu bijna even populair als Churchill? En kan hij de almacht van Murdoch en Downing Street breken? 
Nick Clegg is gewend elke woensdag tijdens het vragenuurtje aan de premier op te staan om als leider van de Liberaal Democraten zijn twee vragen te stellen. En elke woensdag wordt hij, nog voordat zijn mond opengaat, uitgelachen en uitgejouwd. De order papers gaan de lucht in, het gejoel neemt toe, vingers wijzen zijn kant op. Het is onderdeel van de rituele vernedering van de Lib Dems. Het pesten van een Britse partij die niet tot de grote twee behoort, is een van de gevierde tradities van de moeder der parlementen.
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Wat geldt voor de Britse politiek, gaat ook op voor de Britse pers. Voor de meeste dagbladen, van huis uit schaamteloos eenzijdig, zit er niks tussen Labour en de Conservatieven. De Lib Dems krijgen geen aandacht, want ze maken toch geen kans de verkiezingen te winnen. Ze zijn de onzichtbare partij. &#8216;Toen ik hoofdredacteur was van The Sun,&#8217; zegt David Yelland, &#8216;werden de Lib Dems opzettelijk genegeerd.&#8217; Naar de jaarcongressen van Labour en de Conservatieven &#8211; dagen durende, Sovjet-achtige bijeenkomsten in Engelse badplaatsen &#8211; stuurde &#8216;s lands succesvolste kwantiteitsblad vijf verslaggevers. Naar die van de Lib Dems niet één.
De krantenelite en de twee grote partijen voeren wel bij die traditie. Het was een symbiotische verhouding die onder Nieuw Labour misschien wel het weligst tierde. Zo hield Gordon Brown, op aandringen van de persmagnaten, op naar de euro te lonken. En pakte Tony Blair de misdaad harder aan dan zijn voorgangers gedaan hadden sinds het afschaffen van de doodstraf in 1969.
Dat de spek en bonenpartij de verkiezingen wint, het tweepartijensysteem vermorzelt en de Britse politiek moderniseert, is onwaarschijnlijk. Maar het is niet langer onmogelijk. De peilingen wijzen op een hung parliament, een Lagerhuis waar geen enkele partij de meerderheid heeft. Nick Clegg zal op 7 mei, politieke aardverschuivingen daargelaten, geen king zijn, maar vermoedelijk wel de kingmaker. 
Een coalitieregering, gedragen door de Lib Dems, betekent het einde van het tweepartijenstelsel. Het zet de deur open naar een vorm van evenredige kiesvertegenwoordiging; het breekijzer waarmee de Lib Dems willen afrekenen met de Tories en Labour; &#8216;relikwieën uit het industriële, met klassen geobsedeerde verleden,&#8217; volgens Clegg, en &#8216;hun gecentraliseerd, autoritair, bemoeizuchtig, blunderend gezag.&#8217;
</div>
<div class="wpg-element paragraph-quote">
<blockquote>
&#8211; &#8216;Het publiek, als een lastige kleuter, slaagde erin van ons weg te lopen&#8217;
</blockquote>
</div>
<div class="wpg-element paragraph">
Het eerste van de drie televisiedebatten tussen de leiders van de drie grote partijen was een sensatie. Donderdagmiddag was Clegg nog Nick Who?, drie dagen later was hij &#8211; telegeniek en angstaanjagend jong &#8211; volgens een peiling &#8216;bijna even populair als Churchill&#8217;. Cleggs doorbraak kon alleen maar op televisie gebeuren. Terwijl media en politici zich blindstaarden op de loopgravenoorlog tussen Conservatieven en Labour, creëerden de kijkers een &#8216;mini-Diana moment&#8217;, schreef David Aaronovitch in The Times. &#8216;Het publiek, als een lastige kleuter, slaagde erin het tuinpoortje open te maken en van ons weg te lopen.&#8217;
Maanden daarvoor had Clegg gezegd bereid te zijn in een roze tutu te dansen als hem dat een plaats in het leidersdebat zou opleveren. De Britse televisiestations hadden er nog meer voor over. Zesenveertig jaar geleden was voor het eerst de mogelijkheid geopperd van een discussie op de buis tijdens een verkiezingscampagne. Vanaf Kerstmis hadden omroepbazen er bij Labour en Conservatieven met toenemend aandringen voor gepleit. Het eerste debat, op 15 april, trok tien miljoen kijkers (het tweede vier miljoen). Het was het gesprek van de dag en van de dagen erna en veranderde de koers van de campagne. Het aantal Britten, vooral jongeren, dat zich inschreef om te stemmen, schoot omhoog. De onofficiële Lib Dem Facebook Group werd met honderdtwintigduizend leden groter dan die van de twee andere partijen samen. &#8216;Het succes van Nick Clegg kan eindelijk Murdoch buiten de Britse politiek zetten,&#8217; zegt Yelland.
De Britse politiek is al veel langer in beweging. In 1951 stemde 97 procent Labour of Conservatief. In 2005 was dat 69 procent. Kiezers van nu zijn minder loyaal en beter opgeleid dan hun ouders. Ze willen meer keuze in de politiek. Dat de ene partij financieel afhankelijk is van vakbonden die meer geld beloven in ruil voor zeggenschap, is algemeen bekend. Dat de anderen het moeten hebben van banken in de City, die dreigen naar Zwitserland te emigreren als ze hun zin niet krijgen, is evenmin nieuw. Wat wel nieuw is, is de verontwaardiging erover. Er zijn weinigen die een parlementair systeem verdedigen dat gebaseerd is op winner takes all en waar honderd (van de 650) zetels de uitslag uiteindelijk bepalen. Pas nu vinden kiezers die situatie niet langer legitiem.
Groot-Brittannië is het meest gecentraliseerde land van Europa. De macht zetelt niet in het parlement, maar in Downing Street. Inbreng en invloed van het Lagerhuis zijn minimaal. Het geschreeuw tijdens het wekelijkse vragenuurtje is het machtsvertoon van de machtelozen; een nummertje tribal dancing van een niet langer relevante stam. Het Lagerhuis is zo zwak dat de regering alle debatten wint. Labour leed in elf jaar maar drie nederlagen.
De grote beslissingen worden in Downing Street genomen. Zo moesten parlementariërs uit een regeringsverklaring in 2007 vernemen dat Groot-Brittannië zich bij Amerika&#8217;s &#8216;Son of Star Wars&#8217; raketsysteem zou aansluiten. Op een handvol vertrouwelingen na, had premier Blair niemand in die beslissing gekend. Er was niet in het parlement over gesproken, laat staan gestemd. Het typeerde de absolute dominantie van een eenpartijdemocratie.
Waar parlementsleden wel over stemden, was over de hoogte van hun salarissen en hun onkosten. Het bonnetjesschandaal was symbolisch voor een politieke klasse die lang geleden de voeling met de kiezers verloren had. Parlementsleden bleken declaraties te hebben ingediend voor het onderhoud aan hun kasteelgracht, de huur van pornofilms en de aanschaf van een eendenhok voor de vijver. Cynisme over corrupte politici en boosheid over bankiers en hun bonussen, voeden de golf van antipolitiek waarmee de Lib Dems op het punt staan hun coup te plegen. Dit is een heel Britse revolutie, jaren in de maak, zonder doden, met weinig gewonden en met meer cynisme dan hoop, maar niettemin een revolutie.
</div>

Het gat in de hand van Engeland

Een cynische revolutie