Tanja Nijmeijer beheerst de Nederlandse Media. Ze gaf haar eerste Nederlandstalige interview aan Latijns-Amerika correspondent Edwin Koopman van het dagblad Trouw. Wie is Nijmeijer eigenlijk? In 2010 schreven Harm Ede Botje en Jan Blaauw dit portret van haar Groningse studentenjaren.

Wat ik wil, is de nuance aanbrengen. Daarom doe ik mee aan jullie verhaal,’ zegt de beste vriendin van Tanja Nijmeijer, die in de twee jaar geleden geopenbaarde dagboeken van de Farc-strijdster onder meer wordt aangeduid met Jans of Piepseflaps.

Een achternaam wil ze niet in de krant. We mogen haar Janneke noemen. Tanja noemt ze haar ‘beste vriendin’. Ze leerde haar kennen via een huisgenoot tijdens haar studententijd. ‘Tanja was helemaal geen communiste die biologische kaas verkocht in Groningen, zoals ze wordt afgeschilderd in de media,’ zegt Janneke. ‘Ze was een dametje. Grappig, intelligent, levenslustig, kritisch, maar in die eerste jaren absoluut niet politiek geëngageerd. Gewoon een studente Spaans, die hield van uitgaan en lezen, en die gek was van U2 en Manu Chao.’ Dat Tanja bij de Farc zou gaan? Janneke heeft het nooit zien aankomen.

Avontuur
Tanja Nijmeijer wordt in 1978 geboren in Denekamp, ze heeft twee zusjes. Haar vader is werkzaam als gemeenteambtenaar. Het gezin is katholiek, bezoekt regelmatig de kerk. In 1996 doet ze eindexamen aan het Twents Carmel College in Oldenzaal. In de eindexamenbundel schrijft ze onder haar foto ‘naïef, maar wel lief’.

Ze gaat in Groningen Romaanse talen en culturen studeren en woont in een studentenhuis in de Oude Ebbingestraat. ‘Ik herinner me haar als een goede studente,’ zegt Annelies van Noortwijk, destijds Tanja’s stagecoördinatrice en scriptiebegeleidster. ‘Ze volgde bij mij cultuurwetenschappen en actualiteitencolleges. Ze was intelligent en gemotiveerd. Eigenwijs ook, maar dat was niet erg, integendeel zelfs. Je wilt studenten een academische houding aanleren, zodat ze zelf kritisch reflecteren op de informatie die ze verzamelen en gebruiken.’

Medestudente Janneke Prins herinnert zich Tanja vooral als ‘het mooiste meisje uit de klas’. Echt aardig? Dat was ze volgens Prins niet. Eerder uit de hoogte. Haar hartsvriendin, de andere Janneke: ‘Veel mensen vonden Tanja verwaand. Terwijl ze dat helemaal niet was! Ze was eerder iemand die de kat uit de boom keek. Ik vond haar wel echt een intellectueel, iemand die veel las, kritisch keek naar alles. Naar het leven, naar de liefde, naar vriendschappen.’

In 1999, als ze in haar derde jaar zit, studeert ze een halfjaar in de Spaanse stad Granada. Als later bekend is geworden dat Nijmeijer bij de Farc zit, gaat over die Spaanse periode het gerucht dat Tanja in Spanje een training bij de ETA heeft gevolgd, maar voor dat verhaal is nooit een spoor van bewijs gevonden. De reis smaakt naar meer. ‘Tanja wilde avontuur. Weg uit Nederland,’ vertelt Janneke. Bij toeval komt Colombia op haar pad. Ze ziet een advertentie staan in de Groningse Universiteitskrant voor een stage bij een chique middelbare school in de stad Pereira. Daar kan ze Engelse les gaan geven. Janneke herinnert zich nog goed dat Tanja er voor de eerste keer over spreekt. ‘We zaten met nog een vriendin op mijn kamer. Tanja was enthousiast. Maar waar Colombia lag? Ik weet niet of ze dat exact wist. Ze had bij wijze van spreken geen benul van het verschil tussen Zuid- en Midden-Amerika.’

Als ze haar plan om naar de Pino Verde-school in Pereira te gaan voorlegt op de faculteit, reageren ze daar niet enthousiast. ‘Colombia, zou je dat nou wel doen?’ houdt stagebegeleidster Annelies van Noortwijk haar voor. Maar Tanja wil per se en Van Noortwijk stemt in. ‘Ze had een goed plan, en als er geen negatief reisadvies ligt, kan je als universiteit verder weinig doen,’ zegt Van Noortwijk nu. ‘Het is een afspraak tussen volwassen mensen, ook al zijn studenten jong. Ik heb het met Tanja nog wel gehad over het gevaar van ontvoeringen. Wie had kunnen denken dat zij zich zou aansluiten bij een organisatie die zélf mensen ontvoert?’

Dubbelrol
Dat jaar in Pereira zou alles veranderen. Tanja geeft er niet alleen les aan de elitekinderen, maar trekt ook de achterbuurten in. Ze moet als stageopdracht een lesprogramma ontwikkelen om de rijkeluiskinderen in contact te brengen met minderbedeelden. ‘We hebben in die tijd veel contact gehad,’ zegt Van Noortwijk. ‘Uit die gesprekken bleek dat Tanja hevig onder de indruk was van de grote verschillen in Colombia, de luxe van de school naast de extreme armoede in de sloppenwijken.’

Tanja’s stagebegeleidster op Pino Verde is de tien jaar oudere mededocente Diana Ortiz, die uitgroeit tot vertrouwenspersoon. Het is ook deze Ortiz die samen met Tanja de sloppenwijken ingaat. Inmiddels wordt Ortiz door de Colombiaanse autoriteiten net als Tanja gezocht wegens ‘rebellie’. In de onlangs uitgezonden geruchtmakende documentaire Dichter bij Tanja zegt moeder Hannie Nijmeijer dat het Ortiz is geweest die haar dochter heeft ‘gebrainwashed’ met het marxistische gedachtengoed van de Farc. ‘Diana had hele duidelijke Farc-sympathiën,’ bevestigt Janneke, die Tanja opzocht in Pereira. ‘Ze was een felle, maar ze was ook sympathiek, een goede moeder voor haar zoon en een goede vriendin van Tanja. Het lijkt mij inderdaad zo dat zij degene is geweest die Tanja in contact heeft gebracht met de Farc.’ Ook Janneke zelf was overigens niet ongevoelig voor de pro-Farc-retoriek van Ortiz. ‘In Colombiaanse media werd de Farc wel heel erg zwart afgeschilderd,’ zegt ze. ‘Terwijl ik door al die gesprekken het idee kreeg dat ze ook best wel goede dingen deden. Terug in Nederland kreeg ik weer oog voor de andere kant van het verhaal. Want de Farc is natuurlijk wél een terreurorganisatie.’

Stagebeleidster Annelies van Noortwijk is achteraf op zijn zachtst gezegd ongelukkig over de gang van zaken in Pereira. ‘Zoiets is dus precies wat je níét wilt,’ zegt Van Noortwijk. ‘Een docent die misbruik maakt van haar positie. We hadden geen idee van de dubbelrol van Ortiz. Ze had een goede reputatie. Tijdens de stage hebben we nooit iets vermoed.’

Verliefd
In december van het jaar 2000 is Tanja terug in Groningen. De eerste paar weken trekt ze in bij Janneke. ‘Ze was gewoon verliefd, verliefd op Colombia,’ zegt ze. Over haar wellicht al opkomende liefde voor de Farc spreekt Tanja niet. ‘Maar ik ben er wel honderd procent zeker van dat die daar is opgebloeid.’

Haar belangstelling voor de guerrilla-organisatie blijkt uit de onderwerpskeuze voor haar eindscriptie, waaraan ze al in Colombia begint: de Farc. In die periode voert de organisatie vredesonderhandelingen met de Colombiaanse regering. De rebellen hebben een stuk land ter grootte van Zwitserland toegewezen gekregen waarin ze zich vrij kunnen bewegen, de gedemilitariseerde zone rond het stadje San Vicente del Caguán. Tanja heeft net als duizenden andere Colombiaanse en buitenlandse studenten met linkse sympathieën een bezoek gebracht aan deze zone.

Voor haar scriptie doet ze onderzoek naar de berichtgeving over het proceso de paz in kranten als El País, het Colombiaanse weekblad Semana, maar ook in de Volkskrant en NRC Handelsblad. ‘Tanja leverde in haar scriptie zowel kritiek op de Farc als op de regering omdat beide de mensenrechten schonden,’ zegt Van Noortwijk. Een echt duidelijke eindconclusie herinnert ze zich niet. ‘Het is een goede analyse van het journalistieke discours in die periode. Tanja reflecteerde op een kritische manier op een onderwerp in de Spaanstalige cultuur.’

De Universiteit Groningen weigert overigens inzage te geven in Nijmeijers scriptie, omdat die alleen kan worden gegeven ‘na toestemming van de student zelf’.

Links imago
In het vroege voorjaar van 2001 krijgt Tanja via via de mogelijkheid een kamer te betrekken in het krakersbolwerk Op Drift in het centrum van Groningen. Hier zal ze een dik halfjaar wonen voordat ze opnieuw naar Colombia vertrekt. Het is aan deze periode te danken dat Tanja zo’n links krakersimago heeft. ‘En dat is precies waar ik zo’n bezwaar tegen maak,’ zegt Janneke. In de film Dichter bij Tanja maakt Colombiakenner Liduine Zumpolle bijna een karikatuur van haar hartsvriendin, vindt Janneke. ‘Ze was geen typische kraker, integendeel. Zij hield daar de boel schoon, haar kamer was heel gezellig. Het was echt niet zo dat ze alleen maar met vieze stinkende krakers omging, met van die harige zwarte honden. Ze woonde daar niet uit overtuiging, maar om pragmatische redenen. Ze had geen geld en wel een onderkomen nodig.’

Tanja raakt in Op Drift wel verder maatschappelijk geëngageerd. Ze wil alles weten over het marxisme, wordt een regelmatig bezoeker van de communistische boekhandel Rosa. Anarchist Harm van der Veen, tegenwoordig assistent bedrijfsleider in een natuurwinkel (‘ja, ik verkoop biologische kaas’) en destijds onder meer uitgever van linkse blaadjes als Driftig en organisator van debatten, spreekt Tanja regelmatig. ‘Ik had mijn kantoortje beneden links,’ zegt Van der Veen op zijn woonboot. ‘Bij binnenkomst kwam ze altijd een kop koffie halen en een praatje maken. Ze was bezig met politiek. Heel serieus, verontwaardigd ook. Ze zei dingen als: “De wereld deugt voor geen meter, en niemand doet iets” en “Je kunt een dictator niet omver schrijven”. Ze was een radicaal denker. Toen ik hoorde dat ze bij de Farc zat, was ik niet verbaasd. Het leek eigenlijk wel een logische stap. Het paste bij haar om iets te willen doen aan het onrecht in de wereld. Ze sprak goedkeurend over mensen als Bin Laden, na de aanslagen op 9/11. Die dééd tenminste wat.’

Tanja is in die tijd volgens Van der Veen bezig met de gevaren van de globalisering. Het zijn de jaren van de grote demonstraties tegen het IMF en de Wereldbank in Seattle, Praag, Genua en Göteborg. Ze blijft, voor zover Van der Veen weet, wel binnen de grenzen van de wet. Illegale acties in Nederland, van dierenbevrijdingsorganisaties? Daar doet Tanja niet aan mee. Wel helpt ze soms mee met koken voor de Volxkeuken Salmonella die elke zaterdag veganistische maaltijden serveert in Op Drift.

Tanja Nijmeijer blijkt een echte doener. Ze zoekt geestverwanten en stuit op de Internationale Socialisten, een trotskistische splintergroep met een paar honderd leden in Nederland. Zij hebben het adagium ‘de sleutel voor verandering ligt bij jezelf’ hoog in het vaandel staan. Ze maken zich onder meer druk over ‘de Amerikaanse agressie’ in Colombia. ‘Tanja heeft nooit deel uitgemaakt van de harde kern,’ zegt Maina van der Zwan, destijds student geschiedenis en tegenwoordig landelijk woordvoerder van de IS. Maar harde kern of niet, Tanja was voor heel even wel een fanantiek IS’er. ‘Ze leurde op straat met De Socialist, wat al die IS’ers doen. En ze was altijd bezig anderen ervan te overtuigen ook lid te worden,’ zegt anarchist Van der Veen.

Ook Maarten Plutschouw, destijds student geschiedenis en antikapitalist, leerde Tanja kennen als ‘een van de nieuwe mensen van de IS’. Hij noemt haar ‘fel en enthousiast’, iemand ‘die veel deed’ en ‘nogal aanwezig was’. Plutschouw: ‘Ik vond Tanja niet zo sympathiek, ze deed me denken aan een fanatieke verkoper.’

Nepbloed
In die jaren voeren linkse groepen actie tegen Plan Colombia. Washington geeft militaire en financiële steun aan de Colombiaanse overheid in de strijd tegen de drugshandel. Ook komen er regelmatig Colombianen over om hun verhaal te doen. Daaronder zijn vertegenwoordigers van de Farc, die vrij door Europa kunnen reizen, voordat de Farc op de lijst van terroristische organisaties komt Het is onbekend of Tanja de Farc-mensen ooit in Nederland heeft ontmoet.

Zeker is wel dat ze meehelpt met de organisatie van een drukbezochte Colombiaanse avond in Op Drift, waar ze ook als tolk optreedt. De groep Colombianen vraagt aandacht voor het lot van de boerenbevolking. Esmeralda Tijhoff is een van de aanwezigen. Ze herinnert zich Tanja nog goed, net als de gasten van die avond. ‘Dat waren hele kleine Colombiaantjes. Ze waren zeer links in hun politieke standpunten, maar er waren geen uniformen of zo. Ik geloof niet dat ze lid waren van de Farc. Ze waren heel open, gaven antwoord op de meest onzinnige vragen. Het optreden maakte grote indruk. Iedereen dacht: dit zijn de echte activisten, deze mensen maken écht wat mee.’ Tanja zelf zegt later in een interview over die avond: ‘Ik weet dat er een groep Colombianen is die alleen maar vrede wil. Die mensen kunnen nergens heen en krijgen voortdurend alles over zich heen.’

Op 16 mei 2001 gaat Tanja Nijmeijer naar Den Haag waar de actiegroep Stop Plan Colombia een demonstratie organiseert bij het parlement. De Tweede Kamer debatteert die dag over de vraag of de vliegbasis op Curaçao mag worden gebruikt door Amerikaanse vliegtuigen die operaties uitvoeren in de strijd tegen de drugshandel. Om hun protest kracht bij te zetten wordt een deel van de demonstranten ‘vermoord’ door als paramilitairen verklede medestanders, waarbij het nodige nepbloed vloeit. De dienstdoende agenten bij de ingang zien er de lol niet van in en arresteren alle zeventien demonstranten wegens openbare geweldpleging. Nijmeijer is een van hen, en noemt de actie specifiek in haar Farc-dossier, dat in 2007 samen met haar dagboeken wordt teruggevonden nadat het Colombiaanse leger haar kamp in de jungle heeft overlopen. Rodrigo Fernandez, promovendus aan de universiteit van Amsterdam en zoon van Chileense ballingen die het Pinochet-regime zijn ontvlucht, is een van de oprichters van Stop Plan Colombia. ‘Tanja kwam speciaal voor onze bijeenkomsten en acties zoals die in Den Haag over uit Groningen. Dat vond ik op zichzelf al getuigen van een enorme betrokkenheid. Op het eerste gezicht leek ze me een keurige, hardwerkende studente, niet iemand van wie je meteen zou denken dat ze aan het kraken was.’

Van studente tot guerrillera