Ook meiden radicaliseren

Columns van de week

Hannah Prins en Chard van den Berg

Nieuwsanalyse

<p>De Nobelprijs voor de Vrede zal Donald Trump nooit krijgen. Maar hij is wel een goede kandidaat voor de Internationale Karelsprijs die elk jaar wordt uitgereikt aan de persoon die zich het verdienstelijkst heeft gemaakt voor de Europese eenwording.</p>
<p>De Amerikaanse president praat Rusland naar de mond, ondermijnt het vertrouwen in het NAVO-bondgenootschap, dreigt met invoerheffingen en steunt radicaal-rechts in Europa. Dat heeft de EU in beweging gebracht. De stappen die nodig zijn voor Europese eenwording maar waarover decennia is geweifeld, worden nu alsnog gezet.</p>
<p>Dat allereerst op het gebied van de Europese defensie, ten tweede op de gezamenlijke Europese schuld, en ten derde op het herstel van de banden tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk.</p>
<p>Deze ontwikkelingen worden geschraagd door een grote omslag in de Europese publieke opinie. Afgelopen maand bleek uit een peiling dat 78 procent van de Britten Trump beschouwt als een bedreiging voor hun land. Zo’n 74 procent van de Duitsers en 69 procent van de Fransen denkt er net zo over. Volgens een andere peiling is Frankrijk in de ogen van 85 procent van de Duitsers een ‘betrouwbare partner’, scoort Groot-Brittannië 78 procent en bungelen de VS met 16 procent onderaan.</p>
<p>Ook veel Europese regeringsleiders vinden Amerika onder Trump een bedreiging, al zullen ze dat uit diplomatieke overwegingen niet snel hardop zeggen. Ze zijn zich er pijnlijk van bewust dat ze door de trans-Atlantische alliantie, inmiddels meer dan zeventig jaar oud, enorm afhankelijk zijn geworden van Amerikaanse militaire steun. Dat is niet alleen een geldkwestie. Het grootste gevaar schuilt in de afhankelijkheid van Amerikaanse technologie en wapens. De Europeanen zien hoe zwaar Oekraïne in de problemen kwam na het besluit van de regering-Trump om de toevoer van wapens en inlichtingen aan dat land stop te zetten. Daarom voeren ze een tweesporenbeleid. Ze moeten het moment waarop Amerika zijn militaire steun aan Europa intrekt zo lang mogelijk uitstellen, en ze moeten zichzelf tegelijkertijd zo snel mogelijk op dat moment voorbereiden.</p>

<div class="newsletter-teaser bg-gray">
    <div class="teaser__content__container">
                    <div class="teaser__header">Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief.</div>
        
                    <div class="teaser__text">Ontvang de beste verhalen van Vrij Nederland twee keer per week in je mail. In elke nieuwsbrief ontvang je één artikel helemaal gratis.</div>
            </div>

    <div class="teaser__btn__container">
                    <div class="teaser__btn">
                <a class="btn btn--rounded btn--white-bg" 
                    href="/service/nieuwsbrieven"
                    data-ga-category="banner-newsletter-button" 
                    data-ga-label="Blijf vrij van geest. Lees onze nieuwsbrief." 
                    data-ga-action="clicked">Ja, dit wil ik ></a>
            </div>
            </div>
</div>
<h5>Gezamenlijke schulden</h5>
<p>Dat is de achtergrond van het vorige week genomen besluit van de Europese Commissie om de lidstaten 150 miljard euro te lenen voor de versterking van de defensie-industrie. Dat geld is waarschijnlijk vooral bedoeld voor terreinen waarop Europese landen nu bijzonder afhankelijk zijn van Amerika, zoals de luchtafweer. Gezamenlijke Europese schulden aangaan, is meer dan alleen een manier om aan geld voor defensie te komen. Het maakt het ook mogelijk om van de euro een sterker alternatief te maken voor de dollar als mondiale reservemunt. Door de grilligheid van het Amerikaanse beleid onder Trump is wereldwijd grote vraag ontstaan naar een veilig alternatief voor Amerikaans schatkistpapier.</p>
<p>In het zuinige Duitsland rust vanouds een taboe op gezamenlijke Europese schulden. Dat taboe werd al enigszins doorbroken tijdens de pandemie en inmiddels lijkt het zo goed als verdwenen. De aanstaande bondskanselier Friedrich Merz wil ook een eind maken aan de grondwettelijke <em>Schuldenbremse</em>, de ‘schuldenrem’ op de Duitse begroting – dan kan hij investeren in defensie en infrastructuur. Door zijn sterke begrotingsdiscipline in het verleden heeft Duitsland nu veel meer ruimte om geld te lenen dan Frankrijk en Groot-Brittannië, die al diep in de schulden zitten. En een vorm van militair keynesianisme zou de grootste economie van Europa zomaar een stimulans kunnen geven. Zoals een prominente Franse zakenman zei, met meer dan een vleugje ironie: ‘Het is zo klaar als een klontje: auto’s kunnen de Duitsers niet meer verkopen. Dus gaan ze tanks maken.’</p>
<blockquote><p>Eén mogelijke manier om de militaire uitgaven te verhogen, is de vorming van een nieuw Europees defensiefonds</p></blockquote>
<p>De laatste dienst die Trump Europa heeft bewezen, is dat hij de toenadering tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk versnelt. In het Oekraïne-dossier werken de Britse premier Starmer en de Franse president Macron nauw samen. Met de Duitse Merz erbij kunnen ze een sterk driemanschap vormen. Eén mogelijke manier om de militaire uitgaven te verhogen, is de vorming van een nieuw Europees defensiefonds waaraan ook Groot-Brittannië kan deelnemen. Dat heeft als bijkomend voordeel dat het VK en de EU daarin kunnen samenwerken zonder de doos van Pandora van de Brexit opnieuw te openen.</p>
<h5>Kans</h5>
<p>Dat op die manier iets van de door de Brexit veroorzaakte schade kan worden hersteld, laat zien dat de nieuwe situatie voor Europa niet alleen een bedreiging is, maar ook een kans. Europa kan nu met recht zeggen dat het een stabieler bedrijfsklimaat biedt dan het Amerika van Trump – zoals misschien al blijkt uit de koersbewegingen op de beurzen in Europa en de VS. Naarmate Trumps regering de Amerikaanse universiteiten harder aanpakt, ontstaan ook kansen om vooraanstaande wetenschappers naar Europa te halen. Er gaapt een flinke kloof tussen Noord-Amerika en Europa als het gaat om salarissen en onderzoeksgeld. Maar alles bij elkaar zijn die bedragen klein in vergelijking met de bedragen die nu voor defensie worden uitgetrokken.</p>
<p>Er staan de Europese landen nog tal van meningsverschillen en tegenslagen te wachten op weg naar grotere Europese eenwording. Frankrijk en Duitsland botsen al over de vraag hoe het geld in het Europese defensiefonds moet worden besteed. En elke botsing voedt de twijfel van sceptici die menen dat Europa nooit een vuist kan maken.</p>
<p>Zulke twijfels en tegenslagen kenmerkten ook de vaak hobbelige weg naar de vorming van de oorspronkelijke Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal in de jaren vijftig, en de totstandkoming van de gezamenlijke euromunt in de jaren negentig. Maar de Europese landen kregen het uiteindelijk voor elkaar omdat de politieke noodzaak tot eensgezindheid zo dwingend was.</p>
<p>Elke grote sprong voorwaarts in het proces van Europese eenwording werd tot nu toe veroorzaakt door een grote geopolitieke schok: eerst het einde van de Tweede Wereldoorlog, daarna het einde van de Koude Oorlog. Dankzij Trump staan we nu voor het einde van de trans-Atlantische samenwerking. Op de vorige twee grote uitdagingen heeft Europa krachtdadig en vindingrijk gereageerd. Dat kan het nu weer doen.</p>
<div class="info-box">
<p>Dit artikel verscheen eerder in de Financial Times. Vertaling door Frank Lekens.</p>
</div>


Trump geeft Europa zijn glans terug