Nederland Queer Capital af

Columns van de week

Amber Wiznitzer en Teun van de Keuken

Analyse

<div class="page" title="Page 1">
<div class="section">
<div class="layoutArea">
<div class="column">
<p>Bij de komende verkiezingen draait het in Polen waar het al sinds de parlementsverkiezingen van het najaar van 2023 om draait: het terugwinnen van de stemmen van de onliberale Partij voor Recht en Rechtvaardigheid (PiS). Het gaat om het ‘terugnemen van de staat’, ofwel instellingen en administratieve posten, uit de controle van PiS.</p>
<p>De programma’s van bijna alle partijen zijn ondergeschikt aan deze centrale strijd: de heersende coalitie van Polen probeert de staat terug te veroveren, terwijl PiS er grip op probeert te houden.</p>
<p>In oktober 2023 won PiS de meeste stemmen, maar verloor het aan macht. Een meerderheidscoalitie werd samengesteld door de centrumrechtse Burgercoalitie, de centrum-agrarische Derde Weg en de Nieuw Linkse Partij. De nieuwe regering heeft het herstel van de rechtsstaat tot prioriteit verklaard. De manoeuvreerruimte van de coalitie wordt echter beperkt door de president, die verbonden is met de vorige regering en een veto kan uitspreken over wetten die door het parlement zijn aangenomen. De lokale verkiezingen van april en de Europese verkiezingen van juni zijn daarom slechts een fase in de opbouw van een nieuwe meerderheid die nodig is om het presidentschap terug te pakken.</p>
<div class="page" title="Page 1">
<div class="section">
<div class="layoutArea">
<div class="column">
<p>Volgens de recentste peilingen zou de Burgercoalitie (die deel uitmaakt van de centrumrechtse Europese Volkspartij, EPP) kunnen rekenen op de eerste plaats en op ongeveer een derde van de stemmen. Recht en Rechtvaardigheid (als onderdeel van de soevereinistische ECR-groepering) zou tweede worden met ongeveer een kwart van de stemmen. De derde plaats zou gaan naar de Derde Weg (EVP plus het liberale Renew-blok), Nieuw Links (S&amp;D, centrumlinks) of de extreemrechtse Confederatie (ID).</p>
<p>In dit scenario zou het aantal Poolse Europarlementariërs in de EVP- en Renew-fractie toenemen, terwijl dat in de ECR zou afnemen. In tegenstelling tot de trend in de meeste EU-landen zouden Poolse kiezers vandaag de dag meer centristische en minder rechtse vertegenwoordigers kiezen dan voorheen.</p>
<div class="page" title="Page 1">
<div class="section">
<div class="layoutArea">
<div class="column">
<p>Toch betekent dat niet dat het debat en de beslissingen nu naar het centrum zullen verschuiven. Bij specifieke kwesties zoals het milieu of migratie is het zelfs waarschijnlijker dat het politieke centrum naar rechts zal neigen.</p>
<p>In Polen en in de EU als geheel zijn boerenprotesten de belangrijkste politieke kwestie van dit moment. Poolse boeren komen in actie tegen de import van producten uit Oekraïne en tegen de regelgeving van de Green Deal. Hun protesten genieten een ongekend niveau van publieke steun. Volgens een enquête van Ipsos voor Oko.press en TOK FM, gehouden in de laatste week van februari, steunt maar liefst 78 procent van de Polen de beweging. Onder hen bevinden zich ook inwoners van grote steden en aanhangers van de regering. Toen respondenten werd gevraagd te kiezen tussen de belangen van Poolse boeren enerzijds en milieu- en klimaatoverwegingen en de behoeften van Oekraïne anderzijds, bleven ze de boeren steunen.</p>
<blockquote>
<div class="page" title="Page 1">
<div class="section">
<div class="layoutArea">
<div class="column">
<p>78% van de Polen steunt de boeren. Dat vertaalt zich in een harde houding tegenover Oekraïne en de Europese klimaatregels.</p>
</div>
</div>
</div>
</div>
</blockquote>
</div>
<div class="column">
<p>De overheid kan de boeren dus niet negeren. Dat zal zich vertalen in een harde houding tegenover Oekraïne en in nieuwe verklaringen van Poolse politici die afstand nemen van de Europese klimaatregelgeving.</p>
<p>De publieke houding kan veranderen, maar in Polen zullen boeren hoe dan ook een belangrijke groep kiezers blijven. Dat zij wegbleven bij de verkiezingen in oktober heeft de uitslag sterk beïnvloed. Hierdoor werd het veld overgelaten aan de actievere tegenstanders van de regering, vooral vrouwen en jongeren. Een paar maanden na de verkiezingen hebben deze vrouwen en jonge kiezers reden om ontmoedigd te zijn. Ze wachten nog steeds op de hervorming van de liberalisering van abortus door premier Donald Tusk, beloofd ‘binnen 100 dagen’.</p>
<p>Ondertussen worden boeren gemobiliseerd. Het is onwaarschijnlijk dat ze zullen stemmen op de partijen die de huidige regering vormen, maar het is geen uitgemaakte zaak dat ze voor PiS of voor de extreemrechtse Confederatie zullen kiezen. De poging om de protesten de kop in te drukken en aan de eisen van de boeren te voldoen, betekent dat de regering zowel in eigen land als in de EU afstand zal moeten nemen van de Green Deal.</p>
<div class="page" title="Page 1">
<div class="section">
<div class="layoutArea">
<div class="column">
<p>Een ander potentieel explosief onderwerp is het grens- en migratiebeleid. PiS heeft de partijen die de huidige regering vormen beschuldigd van het voornemen om de Poolse grenzen open te stellen voor irreguliere migratie, door te zwichten voor de ‘dictaten van Brussel’. De Burgercoalitie verdedigt zichzelf door te beweren dat haar voorgangers verantwoordelijk zijn voor irreguliere migratie en dat de nieuwe regering probeert die fouten recht te zetten en de grenzen af te sluiten.</p>
<p>De regering heeft de woordvoerster van de grenswacht vervangen, maar volgt verder de agenda van haar voorganger, terwijl ze beweert dat er nu alleen ‘ethische pushbacks’ plaatsvinden. Volgens de humanitaire organisaties die zich bezighouden met misstanden aan de Pools- Belarussische grens heeft de regeringswisseling de mensenrechtensituatie van vluchtelingen niet verbeterd. In de aanloop naar de verkiezingen, zowel de Europese als de presidentiële, zal de regering geen ‘zwakte’ willen tonen ten opzichte van mensen die Polen proberen binnen te komen.</p>
<p>Dit voorspelt een paradoxale uitkomst van de Poolse verkiezingen voor het Europees Parlement. Op het gebied van stemmen en zetels zal er een verschuiving plaatsvinden van rechts naar het centrum, maar als het gaat om het politieke beleid en de standpunten van de Poolse regering in de EU-Raad, zal het zwaartepunt juist sterker naar rechts verschuiven.</p>
<div class="info-box">
<div class="page" title="Page 1">
<div class="section">
<div class="layoutArea">
<div class="column">
<p>Adam Ostolski is een Poolse socioloog, columnist en activist. Hij werkt bij de linkse website Krytyka Polityczna en is een van de redactieleden van The Green European Journal.Tussen 2013 en 2016 was hij een van de leiders van de Poolse partij De Groenen.</p>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>
</div>


De paradox van het schuivende centrum van Polen