Op 1 september 1961 trouwden de ouders van Arnon Grunberg in Berlijn, precies 32 jaar na het begin van de Tweede Wereldoorlog. Hun huwelijk was de voortzetting van de oorlog op intieme schaal. ‘Geheimen, oorlog en verraad, gelardeerd met onverwachte tederheid, zorg en hier en daar oprispingen van hartstocht, zo heb ik kennisgemaakt met de liefde.’

1.

Hoe mijn vader uit mijn leven is verdwenen zou ik niet met zekerheid kunnen zeggen. Hij is doodgegaan, maar dat is niet genoeg. Sommige doden blijven akelig levend, hoewel het woord ‘akelig’ de indruk zou kunnen wekken dat ik het deze doden verwijt dat ze zo levendig blijven. Dat is niet het geval. Ik bedoel akelig meer zoals spoken akelig kunnen zijn. Een vriend van mij zei recentelijk: ‘Ik geloof dat intelligente mensen het zichzelf niet zouden moeten toestaan om in spoken te geloven, maar ik betrap me weleens op zwakheden.’ Het verleden spookt, laten we het daarop houden.

Veelzeggend is dat ik de sterfdatum van mijn vader...