De achtbaanrit van Arcade Fire
‘Gelukkig zijn we een echte groep,’ zegt Win Butler. ‘Ik kan me niet voorstellen dat ik dit alleen had moeten meemaken.’ Butler is de boomlange spil van de Canadese groep Arcade Fire. En inderdaad: het is een ongemeen wilde achtbaanrit die hij met zijn band ondergaat. Een rit die eigenlijk vanaf dag één begon. Naar aanleiding van het verschijnen van het debuut Funeral vroeg U2 de jonge band als voorprogramma voor een stadiontournee. Inmiddels is Arcade Fire een plaat verder, Neon Bible. Nog vorige maand deelde het Canadese muziekcollectief het podium met Bruce Springsteen. Dit keer niet als support act. The Boss stond broederlijk tussen hen in.
Springsteen en U2 hebben overigens iets wezenlijks gemeen met Arcade Fire: het vermogen tot het aanboren van een oergevoel. Dat hoor je op hun cd’s. Maar het werkelijke wonder vindt toch plaats in de concertzaal. Zelfs als de liedjes door duizenden kelen worden meegebruld, willen de emoties maar niet plat worden. En dat is een zeldzame kwaliteit in de popmuziek.
Zie ze staan, daar op het podium. Tien mensen op een rijtje, met het instrumentarium van een klein symfonieorkest. Als het even kan, zingen ze allemaal uit volle borst mee – met of zonder microfoon. De songs zijn overwegend simpel, maar de indruk die ze achterlaten is overweldigend. Dit is de frontlinie van een leger, één gebalde vuist van geluid. En het publiek sluit gewillig de rijen. Door dit verschijnsel is Arcade Fire, van alle bands die de laatste jaren zijn opgekomen, de voornaamste kandidaat om te kunnen doorgroeien naar concerten op stadionformaat.
een vorm van theater
Arcade Fire mag nog zo’n hecht gezelschap zijn, als het gaat om aandacht staat Win Butler vooraan – hij is zanger, gitarist, componist en visueel middelpunt. Hij moet dan ook het meest last hebben van de achtbaanrit, en het gevaar dat die met zich meebrengt. Maar Butler, aan de telefoon vanuit Dublin, doet zijn best dat idee enigszins te ontzenuwen. Al eindigt hij zijn zinnen opvallend vaak met een zucht, of iets dat er op lijkt. ‘We zijn er vrij snel aan gewend geraakt,’ zegt hij. ‘Al wordt het nooit eenvoudig.’ Zucht. ‘Onder die druk hebben we een wij-tegen-de-wereld-instelling ontwikkeld. We zagen al heel snel het komische aspect van het hele circus in. Niet dat de band niet serieus is. Muziek is belangrijk.’ Zucht. ‘Maar elke keer dat je het podium betreedt, moet je goed beseffen dat een show van een rockband ook een vorm van theater is. Anders neem je jezelf in de maling. Natuurlijk, het moet echt zijn. Daar drijft het zelfs op, alleen op die manier kun je communiceren met het publiek en met elkaar. Maar je moet je óók realiseren: ik sta op een podium, dit is niet mijn normale leven.’
Edwin Farnham Butler III heeft niet de achtergrond die je van een rockmuzikant verwacht. Een geboren Amerikaan die les kreeg op de Philips Exeter Academy, een prestigieuze school die onder meer bezocht werd door de zoon van president Lincoln en de schrijvers Gore Vidal en&#8230; Dan Brown. Behalve voor de hand liggende vakken als film en literatuur studeerde hij ook filosofie en theologie. Hoe wordt een voormalig student van de leer van God rockster? Een rockster wiens laatste cd Neon Bible heet en bovendien is opgenomen in een door de groep zelf aangeschafte kerk?
‘Ik was altijd al bezig met muziek,’ zegt hij. ‘Daar had ik geen hulp bij nodig. Maar filosofische teksten lezen, of religieuze, dat is echt werk, you know.’ Zucht. ‘Maar ik vond het interessant en lonend. Vergeet niet: tot de jaren zeventig bestond er een direct verband tussen alle belangrijke kunstwerken uit de westerse wereld en een religieuze tekst of idee. Ik weet niet of religie aan een comeback bezig is. Het is een beetje als eb en vloed. In de derde wereld maken ze van bioscopen kerken, in het westen maken ze van kerken bioscopen. That’s the trade-off&#8230;’
Is hij zelf een religieus persoon? De zuchten worden langer en dieper.
‘Ik weet niet wat dat betekent.’
Zou je kunnen definiëren waarin je gelooft?
‘Daar heb ik eerlijk gezegd niet veel behoefte aan.’
Ga je naar de kerk?
‘Ik ga niet naar de kerk, maar ik&#8230;’ Drie zuchten, twee steunen verder: ‘Ik vind dat religie ons veel aanknopingspunten biedt om over na te denken. De Amerikaanse cultuur steunt op religie, nog steeds. Kijk naar iemand als Martin Luther King, of Gandhi – mensen met een religieuze achtergrond die zich met politiek bezighouden. Seculiere leiders zullen nooit zo’n impact hebben als zij. Beangstigend wordt het alleen als een persoon veronderstelt dat hij direct in contact staat met God, maar&#8230; Ik weet het niet. Misschien horen ze alleen maar stemmen in hun hoofd?’
Doel je daarmee op George Bush?
‘Het is geen commentaar op hem. Misschien zou Amerika nog wel slechter af zijn met een leider zonder religieuze overtuiging. Dat weten we niet, jij net zo min als ik.’
achtergrondlawaai
In zijn teksten is Win Butler wel degelijk zeer kritisch over Amerika. Zíjn Amerika. ‘Black Mirror’, het openingsnummer van Neon Bible, zet de toon. ‘Mirror mirror on the wall,’ zingt Butler met zijn van pathos overslaande stem, ‘show me where them bombs will fall.’ In ‘Windowsill’ is de zanger, die zich eind jaren negentig in Montreal vestigde, nog specifieker: I don’t wanna fight in a holy war / I don’t want the salesmen knocking at my door / I don’t wanna live in America no more.
‘In mijn optiek is dat een lofzang op mijn land,’ stribbelt hij tegen. ‘Je moet het zo zien: stel dat jouw broertje grote problemen heeft om van de drugs af te blijven. Maar jij en je familie hebben het er nooit over. Jullie zitten maar aan tafel en zwijgen. Ik vind het dan van meer liefde getuigen om werkelijk te zeggen wat je ervan denkt. Apathie is erger dan haat.’
Verder dekt de titel Neon Bible de lading: door de hele cd is heel subtiel de gedachte geweven dat religie en consumptiedrang tegenwoordig hand in hand gaan. ‘Dat is sinds ik opgroeide nooit anders geweest,’ meent Butler. ‘Altijd en overal proberen de mensen je iets te verkopen. Religie vormt daarop geen uitzondering. Je moet niet vergeten: deze wereld heeft een steeds grotere hoeveelheid achtergrondlawaai. Het wordt moeilijker en moeilijker om tot de kern door te dringen. Mensen zijn naar mijn idee instinctief religieus van aard. En ja, in deze tijd geloven ze steeds vaker in Nike, of in televisie.’
Of in Arcade Fire natuurlijk, per slot van rekening ook onderdeel van de populaire cultuur. Zeker als het kerkorgel in ‘Intervention’ op volle kracht loeit, heeft een concert van de band wel iets weg van een kerkdienst. Butler vindt de veronderstelling zo gek nog niet. ‘Ik denk dat de gemeenschapszin bij een popconcert overeenkomt met die van een kerkdienst. Die gedeelde energie. Het heeft te maken met een gevoel van verbroedering. Maar dat mag je natuurlijk niet verwarren met religie.’
‘De kracht van Arcade Fire is dat wij ons met alle macht op de muziek werpen,’ gaat hij verder. ‘De positieve wrijving die zo tussen ons ontstaat, dat maakt het interessant. Alleen in het geval van een echte eenheid kan het fysieke aspect zo’n grote rol spelen. Zonder dat is een band niet meer dan een stel zoutzakken, die wat op een gitaar staan te harken.’
Arcade Fire treedt dinsdag 13 november op in de Heineken Music Hall in Amsterdam

David Kleijwegt

Gerelateerd