<div class="lead">
Moet Nederland alsnog voor eind september alle 8712 vluchtelingen opnemen uit Griekenland en Italië waarover eerder beloftes zijn gedaan? Het hof in Den Haag doet dinsdag uitspraak in deze politiek explosieve zaak, waarover in de media tot nu grote stilte heerste. Een gesprek met de advocaten.
</div>
In politiek Den Haag is Jesse Klaver met zijn principiële pleidooi voor het onverkort handhaven van het Vluchtelingenverdrag dan wel buitenspel komen te staan in de formatie, komende week kan het hele migratiedebat opnieuw volop op de politieke agenda komen te staan.
Op 19 mei diende bij het Hof in Den Haag in kort geding de beroepszaak die is aangespannen tegen de staat door de actiegroep We gaan ze halen, waarvoor onder meer kunstenares Tinkerbell en dominee Rikko Voorberg actief zijn. Inzet van die zaak: Nederland moet zich houden aan de beloften die zijn gedaan tijdens het hoogtepunt van de vluchtelingencrisis in 2015 en ook bij de Turkije-deal in 2016. Op grond van die afspraken moet Nederland voor 26 september aanstaande om en nabij 8712 vluchtelingen opnemen.
Tot nu toe zijn door Nederland nog niet eens tweeduizend mensen herplaatst, en met het huidige tempo van maximaal honderdvijftig mensen per maand worden de afspraken nooit gehaald. Nederland moet aan zijn verplichtingen voldoen, vinden ze bij We gaan ze halen, en daarbij komt dat Nederland meer dan voldoende capaciteit heeft: veel asielzoekerscentra zijn de afgelopen tijd gesloten wegens gebrek aan nieuwe instroom. Dus wat is het probleem?
In maart gaf de rechtbank de stichting gelijk dat afspraken moeten worden nagekomen, maar ze oordeelde tegelijkertijd dat er nog een half jaar te gaan was. Inmiddels is dat nog maar drie maanden, de tijd dringt, en veel beweging valt er niet te bespeuren. Advocaten Martha Visser en Gert Jan van den Bergh, die samen met Adriaan Stoop de zaak doen, ontvangen in hun voorname kantoor aan de Herengracht. Op tafel ligt een stapel dossiers, die niet wordt beroerd. De raadslieden zijn zó vol van hun zaak dat ze in staccato praten en elkaar steeds aanvullen. Soms buitelen ze over elkaar heen om hun verontwaardiging te uiten over de gang van zaken bij de formatie, de onmenselijke toestanden in Griekenland en ook de oorverdovende stilte in de media.
Met hoeveel journalisten hebben jullie tot nu toe gesproken? 
Gert Jan van den Bergh (GB): ‘De enige met wie we contact hebben zijn Ingeborg Beugel van De Groene en nu dus met jou.’ 
Martha Visser (MV): ‘Anderen hebben ons gebeld, maar nog niks concreets. We krijgen vragen als: “Wat is er dan gezegd bij de zitting op 19 mei. Was daar dan niemand bij?&#8221; Nee dus.’ 
GB: ‘Op die zitting was niemand. Niemand! Van te voren dacht ik: dat wordt een circus. We waren ook de raadlieden geweest van Oekraïne in de Allard Pierson-zaak (over de teruggave van kunstschatten van de Krim – HEB). Dat was een circus van epische omvang, waar de hele wereld met camera’s stond. Wij dachten dat dat bij het vluchtelingen-kort geding hetzelfde zou gebeuren, maar nee. Terwijl er wel persberichten uit waren gegaan.’ 
MV: ‘Echt vreemd. De nieuwswaarde die deze zaak gaat krijgen zal groot zijn als de staat door het Hof wordt opgedragen haar verplichtingen na te komen. Dan moeten alsnog in drie maanden tijd duizenden vluchtelingen naar Nederland worden overgebracht. En het zal ook grote consequenties hebben in Europa. Als een hogere rechter in een van de EU-lidstaten zegt: zo gaan we het doen, is dat voor de andere lidstaten méér dan een aanwijzing. En daar komt nog bij dat de rechtbank eerder in onze zaak bepaalde dat  vluchtelingen die nu aankomen op de Griekse eilanden niet mogen worden teruggestuurd naar Turkije, en dat de EU die moet opnemen. Als dat nu door het Hof wordt gehandhaafd zeggen ze tegen de politici in Den Haag en Brussel: die hele Turkije-deal van jullie, ga er nog maar eens goed naar kijken.’
<h4>Langs de opvangkampen</h4>
Afgelopen maand, vlak voor het hoger beroep in de rechtszaak van de stichting We gaan ze halen diende, zijn Gert Jan van den Bergh en zijn collega Adriaan Stoop naar Griekenland afgereisd, samen met onder meer Rikko Voorberg. In gezelschap van journalist Ingeborg Beugel van De Groene reisden ze langs de opvangkampen voor de vluchtelingen (zie hiervoor <a href="https://www.groene.nl/artikel/dit-soort-kampen-zijn-kerkhoven-van-verloren-jaren" target="_blank">Beugels reportage</a>). Van den Bergh was geschokt door wat hij zag. ‘Apocalyps is een groot woord, maar wel ten hemel schreiend,’ zegt hij. Het was er volkomen uitzichtloos. Mensen hebben volgens de raadsman in naam juridische bijstand, maar die leidt tot helemaal niks.
De opvangkampen worden omcirkeld door mensensmokkelaars die zeggen: voor vierduizend euro kan ik een vals paspoort voor je regelen. Van den Bergh: ‘Heb je het geld niet? Geen enkel probleem, dan laat je je kinderen prostitueren in het Victoriapark in Athene, dan vraag je 50 euro per keer en dan spaar je tot je het bij elkaar hebt. Griekenland doet er niets aan om dat tegen te houden. Het eten dat die mensen krijgen is afschuwelijk. Het geld verdwijnt in de zakken van de cateraars. De barakken waarin die mensen verkeren zijn 6 à 7 vierkante meter, in de zomer is het er niet te harden, als het regent zijn ze zo lek als een mandje en in de winter is het er ongelofelijk koud.&#8217; 
MV: ‘En de landsadvocaat beweerde dat de vluchtelingen zijn beschermd tegen de weersomstandigheden.’ 
GB: ‘Dat is echt onzin, hij is zelf waarschijnlijk nooit gaan kijken, hij weet helemaal niet waar hij het over heeft. Wij hebben veel mensen gesproken. De uitzichtloosheid is het ergste. Met de omstandigheden zouden ze kunnen leven als ze wisten dat ze er een maandje moesten blijven. Maar er gebeurt helemaal niks. Niemand doet iets.&#8217;
<h4>Veel te traag</h4>
De stichting We gaan ze halen heeft de afgelopen maanden aandacht proberen te vragen voor de in hun ogen veel te trage wijze waarop staatssecretaris Klaas Dijkhoff uitvoering heeft gegeven aan de afspraken die zijn gemaakt.
MV: ‘Er zijn in Brussel echt keiharde afspraken gemaakt en dan voeren we die zo minimaal mogelijk uit. Uit alles blijkt dat ze er in Den Haag geen zin in hebben. Je hebt een juridische verplichting om het te doen en dan nog doe je het niet. Daaraan zie je dat de wil ontbreekt.’ 
GB: ‘Staatssecretaris Klaas Dijkhoff wringt zich in allerlei bochten om onder de afspraken uit te komen. De ene keer zegt hij dat we maar een bepaald percentage vluchtelingen hoeven op te nemen, de andere keer gaat het in Turkije zo goed dat het niet hoeft, en hij beweert dat hij beleidsvrijheid heeft dus naar believen kan beslissen of hij de afspraken wel na komt, wat echt onzin in. Of hij roept dat we naar andere landen moeten kijken die nog veel minder doen. Dat we niet het beste jongetje van de klas moeten willen zijn.’ 
MV: ‘En dan zegt de Staat tegelijkertijd dat hij een ruimhartig beleid hanteert.’ 
GB: ‘Dat is echt onzin, het is Orwelliaans taalgebruik, pure double think.’ 
MV: ‘Dit soort eufemismen zie je de hele tijd. Oorlogsvluchtelingen worden “migranten” genoemd. In de rechtszaak stelde de landsadvocaat namens de staat: jullie noemen het vluchtelingen, maar je moet het asielzoekers of migranten noemen. Terwijl, het gaat hier wel om Syriërs die uit een oorlogsgebied komen!’ 
MV: ‘Nederland staat in Brussel op het lijstje van landen dat niet aan zijn verplichtingen voldoet.’
De advocaten hebben met verbijstering de formatieonderhandelingen in Den Haag gevolgd. GroenLinks-leider Jesse Klaver is de enige ‘die zijn rug heeft recht gehouden’ vinden ze. In D66-leider Alexander Pechtold zijn ze teleurgesteld. 
MV: ‘Daar ruiken ze de ministersposten en die denken: nog even buffelen en dan zitten we erin. Maar ze zitten fout! Zeker omdat ze voor de verkiezingen een ander geluid lieten horen. Dat is de reden waarom ik op ze heb gestemd, omdat ik dacht dat ze bij D66 ook van oordeel waren dat Nederland zijn verplichtingen moest nakomen en een fatsoenlijk beleid moest voeren. Niet dus. Er moet heel wat gebeuren voordat ik weer op die partij stem.’ 
GB: ‘Bij D66 zitten ze intern met een enorme worsteling, waarbij de ene helft richting CDA opschuift en de andere helft naar GroenLinks.’
Alexander Pechtold zei na de mislukte formatie: Jesse Klaver leeft in een papieren werkelijkheid. 
MV: ‘Híj leeft in een papieren werkelijkheid. Bij D66 zeggen ze dat het Vluchtelingenverdrag wordt nageleefd. Ja, op papier misschien. Maar in de praktijk helemaal niet! Sluit daarvoor niet je ogen!’ 
GB:  ‘Je ziet wat voor enorm geworstel er is bij D66 als wordt gezegd dat op deze manier het Vluchtelingenverdrag om zeep wordt geholpen. Terwijl het juridisch echt niet in orde is.’
Bij Jinek zei de Haagse verslaggever van de NOS Ron Freser dat hij vermoedt dat het CDA en de VVD zo vasthouden aan hun standpunten omdat ze ook rekening willen houden met de kiezers van Wilders die nu in het formatieproces niet vertegenwoordigd zijn. 
MV: ‘Rekening houden met standpunten van een partij waarmee je niet wil regeren?’ 
GB: ‘Wat een onzin. Waarom die angst? Kijk naar dat dorp Oranje in Drenthe waar net een documentaire over is gemaakt. Daar waren ze heel erg tegen de komst van een AZC, daar werd echt actie tegen gevoerd. Die mensen zijn er toch gekomen, nu is het centrum gesloten, en nu zeggen die dorpelingen: toch wel jammer dat die mensen weg gaan.’ 
MV: ‘CDA en VVD hebben afgelopen week op papier moeten verklaren dat ze niet met de PVV willen regeren, dan zeggen ze heel duidelijk omdat die partij steeds radicaler wordt, Wilders heeft steeds meer vergaande standpunten. En dan zouden ze nu wel het Vluchtelingenverdrag in de prullenmand gooien om de PVV-stemmer tevreden te stellen?’ 
GB: ‘Regeren vanuit angst is altijd slecht. Waarom vertellen politici niet aan de bevolking dat Nederland verhoudingsgewijs heel weinig vluchtelingen opneemt, maar 1300 op een miljoen. Dat is de helft van het Europese gemiddelde, een achtste van wat Duitsland opneemt! We hebben hier in Nederland twintigduizend lege plaatsen in de AZC’s, we kunnen het met gemak oppakken.’
Eurocommissaris Frans Timmermans zegt deze week in de Volkskrant: de Turkije-deal werkt wel degelijk. Er moet nog een hoop gebeuren maar dit is de weg voorwaarts. Hij stelt dat is bevestigd dat de terugkeer van migranten naar Turkije in overeenstemming is met het internationaal recht. 
MV: ‘Echt onzin. Door de EU-Turkije-deal ontzeg je mensen in beginsel toegang tot je land. Ze worden immers tegengehouden door de Turken. Dat alleen al is schending van het Vluchtelingenverdrag, waarin staat dat bepaalde groepen mensen recht hebben op bescherming. Als ze dan wel komen, beoordeelt Griekenland of Turkije als veilig derde land mag gelden. En dat is simpelweg niet het geval bij Turkije – dat vluchtelingen bij de grens heeft laten neerschieten en kinderen in fabrieken laat werken. Bovendien waren die asielprocedures in Griekenland zeker in de beginfase zeer arbitrair, deels door gebrek aan ervaring, deels door tijd- en geldgebrek.’ 
GB: ‘Vergeet niet dat nog tot nu toe maar heel weinig mensen naar Turkije zijn gestuurd, in totaal 1210 onder de EU-Turkije-deal en 588 onder een Grieks-Turks bilateraal protocol. Met als gevolg dat er ook heel weinig mensen via de één op één-regeling vanuit Turkije hierheen kunnen komen. Naar Nederland nog wel een aantal mensen maar veel en veel te weinig over het geheel genomen. De deal wordt misbruikt door de EU. Brussel is op zijn handen gaan zitten en wacht af wat er gebeurt. De mensen op de Griekse eilanden zitten al maanden als ratten in de val. Vergeet niet, het zijn er nog altijd meer dan veertienduizend, ondanks de algemeen erkende erbarmelijke situatie. Ze kunnen niet verder en gaan ook niet terug.’
Maar Timmermans beweert dat de leefomstandigheden zichtbaar zijn verbeterd ‘al moet hier nog steeds hard aan worden gewerkt’. 
MV: ‘Dat is echt wensdenken! De Griekse eilanden zijn nog altijd een permanente gevangenis, waar het kommer en kwel is. Het is een uitzichtloze bende waar zelfmoord, prostitutie, gebrek aan privacy, ondervoeding en lijden onder de weersomstandigheden niet uitzondering maar regel is.’ 
GB: ‘In Turkije kan Erdogan misschien hier en daar wat verbeteren in de opvang, maar daarmee houdt hij Europa des te meer in de tang. Hij zit met de vinger aan de knoppen en hij kan zo de sluizen weer openzetten, waardoor er een tsunami van vluchtelingen onze kant op komt, echt van epische omvang.’ 
MV: ‘West-Europa laat zich chanteren door dit soort staten.’ 
GB: ‘Erdogan kan zeggen: Spring! En dan moeten we springen. Dat is wat er gaande is. En daar sluiten we onze ogen voor. Er is maar één partij in Nederland die daar wel begrip voor heeft en dat is GroenLinks. De rest kijkt weg.’
In Brussel dendert de trein ondertussen gewoon door. De commissie wil deals als met Turkije nu ook gaan uitrollen in Afrika. Met de Libische kustwacht wordt ook door Nederland al volop samengewerkt. GroenLinks neemt in Europa een minderheidsstandpunt in. Wat vinden jullie daar van? 
GB: &#8216;Het is zonder meer treurig dat GroenLinks een minderheidsstandpunt inneemt.&#8217;
Stel je voor dat VVD en CDA hadden gezegd: we gaan mee met GroenLinks, dan was er nog steeds niks veranderd in Europa. 
MV: ‘Dan was de nieuwe Nederlandse regering in de EU hele moeilijke onderhandelingen in gegaan, waar ze wellicht het onderspit hadden gedolven. Maar dan hou je wél je rug recht. En dan kan je met trots zeggen: wij Nederland staan voor het Vluchtelingenverdrag. Nu is de boodschap: internationaal recht zoals het nu is moet grondig worden herzien.’
Koersen we daar op af? 
GB: ‘Het resultaat van de ontwikkelingen bij de formatie is dat grondrechten in wezen alleen voor Nederlanders of Europeanen bestaan en niet voor vluchtelingen.’ 
MV: ‘Onlangs zag ik een documentaire over de stichting van de staat Israël waar te zien was hoe vlak na de Tweede Wereldoorlog ontheemden naar Brits mandaatgebied probeerden te ontkomen, wat ook tijdens de oorlog vaak gebeurde. Daar mochten ze niet het land in en werden regelrecht teruggestuurd naar de opvangkampen waar ze net daarvoor uit waren bevrijd. Precies dat is de reden dat we dat verdrag hebben ondertekend. Ook nu weigeren we mensen de bescherming die ze nodig hebben; nu door hen uit te zetten naar een zogenaamd veilig derde land.’ 
GB: ‘Het verdrag moet worden gehandhaafd, sterker nog het zou wat mij betreft moeten worden uitgebreid. We hebben nu ook met klimaatvluchtelingen te maken, daarvoor is in het verdrag niet voorzien, je zou het veel breder moeten formuleren.’
<div class="info-box">
Op dinsdag 20 juni om 10 uur wordt het arrest verwacht in de het kort geding in hoger beroep in de zaak van We gaan ze halen vs. de Staat.
</div>