<div class="lead">
Sinds 11 september 2001 wordt Mohsin Hamid, vanwege zijn Aziatische uiterlijk bij aankomst op het vliegveld in Amerika lang, soms urenlang, onderzocht. In zijn bundel Onbehagen en beschaving schrijft hij zijn permanente onbehagen van zich af. Even luchtig als schurend.
</div>
In de roman De val van een fundamentalist, van de Pakistaanse schrijver Mohsin Hamid, zit de Pakistaanse verteller van het verhaal met een Amerikaans meisje aan het strand. Het is prachtig weer en het meisje doet het bovenstuk van haar bikini uit. Hoewel hij toch al een tijdje in Amerika studeert en allerlei intimiteiten heeft meegemaakt, zit hij er ineens sprakeloos bij, zich ‘scherp bewust van zichtbare vrouwenhuid.’
Het is een goed voorbeeld van nog steeds in twee werelden leven. De allesbedekkende kuisheid waaraan hij tot zijn achttiende gewend was, verlaat hem niet zo maar. In de bundel Berichten uit Lahore, New York en Londen, met de zwaarwichtige titel Onbehagen en beschaving, gaat het voortdurend over zulke verschillen, groot en klein. Hamid noemt zich wel een in Lahore geboren ‘nomade’, maar niet meer helemaal van harte, zeker na 11 september. Omdat hij in Amerika heeft gestudeerd was zijn identiteit tot die datum moslim-Amerikaan. Daarna was het alsof hij ‘uit twee helften bestond die elkaar plotseling de oorlog hadden verklaard.’
<q class="pull-left">Sinds 11 september 2001 wordt hij vanwege zijn Aziatische uiterlijk bij aankomst op het vliegveld in Amerika lang, soms urenlang, onderzocht.</q>
Sinds 11 september 2001 wordt hij vanwege zijn Aziatische uiterlijk bij aankomst op het vliegveld in Amerika lang, soms urenlang, onderzocht, ook al vliegt hij inmiddels al twintig jaar regelmatig heen en weer van New York naar Lahore of Londen. Hij is zich van alles scherper bewust geworden. Zijn onbehagen is permanent geworden, ook al bestrijdt hij die met galgenhumor. Alles staat op scherp: er is geen stuk in dit boek waarin het niet over politieke conflicten, zelfmoordaanslagen, terrorisme, oorlog, corruptie, armoe, decadentie, aantallen doden en drone-aanvallen van Amerika in Pakistan gaat. Door de overmaat aan ellende zie je hier alledaags cynisme ontstaan, ook al behoudt Hamid er zijn goede humeur bij. Het persoonlijke is lang niet altijd politiek, maar voor Hamid wel. Hij wil dat zijn romans spiegels zijn, schrijft hij in de stukken over zijn manier van schrijven gaan. Dat betekent dat de lezer zich onbehaaglijk moet gaan voelen, zoals wanneer Hamid in zijn roman Hoe word je stinkend rijk in het nieuwe Azië? doet alsof hij een handboek aan het schrijven is voor het succes van opportunistische entrepeneurs . Ambitie en corruptie horen er bij, dat is ook in Pakistan in success ingebakken. Het ging immers om ‘stinkend rijk.’
<q class="pull-right">De eenentwintigste eeuw zal de Aziatische eeuw worden.</q>
Ondertussen bestrijdt Hamid in deze even luchtige als schurende stukken de liefhebbers van het botsen van beschavingen, van religies en naties. Hij heeft een waslijst aan verlangens. Nationalisme en chauvinisme moeten worden ontmanteld. Er moet een tijdperk van postnationalisme aanbreken. Amerika en Europa moeten geen ‘übernaties’ worden met nieuwe hoge grenzen. De eenentwintigste eeuw zal de Aziatische eeuw worden. Er moet meer gezocht worden naar wat mensen gemeen hebben, terwijl de diversiteit moet blijven bestaan. Er moeten zoveel mogelijk grenzen vervagen. De oude vijanden India en Pakistan moeten veel meer naar hun overeenkomsten kijken. Pakistan heeft politiek, militair, sociaal, juridisch, spiritueel een januskop: alles heeft twee kanten, tussen arm en rijk, van geloof en ongeloof. Dat is lastig maar kan ook voor veerkracht zorgen. Mens zijn betekent voor Hamid hetzelfde als hybride zijn, in minstens twee werelden leven. Islamofobie is hij geneigd racisme te noemen (‘De islam is geen monoliet’) omdat men er dan vanuit gaat dat alle moslims hetzelfde zijn, terwijl iedere moslim op zijn eigen manier gelooft: ‘De islamofobie probeert de inbreng van het individuele te minimaliseren en de inbreng van de groep te maximaliseren.’ Hamid probeert deze verzoenende instelling te combineren met een onvermijdelijk geworden alledaags cynisme. Of hij nu Lahore, New York of Londen verblijft.
<div class="info-box">
Onbehagen en beschaving. Berichten uit Lahore, New York en Londen van Mohsin Hamid is uitgegeven door De Bezige Bij.
</div>