Stephan Sanders duidt zijn nieuws. Deze week: het staat er echt. Er zijn ‘schuldige regio’s’ in Frankrijk, waar de inwoners ten diepste antisemitisch zijn, onbewust.

De grote demonstraties in Frankrijk van 11 januari, als reactie op de islamitische terreur die zich tegen Charlie Hebdo richtte, tegen een Franse agent met een islamitische achtergrond en tegen bezoekers van een koosjere supermarkt, was dus achteraf gezien ‘een zinnebeeldige manifestatie van vals bewustzijn’. Dixit Emmanuel Todd, Frans historicus en antropoloog, die in de laatste uitzending van Buitenhof zijn stelling in wat gepikeerd Franglais mocht toelichten.

Die elfde januari, de dag dus dat miljoenen Franse burgers zich uitspraken tegen de gewelddaden, mag je wat hem betreft ook kenschetsen als ‘een collectieve aanval van hysterie’.

‘Vals bewustzijn’, ‘hysterie’ – er is toch een begrip waar je eerder aan denkt: het kwaadaardige bewustzijn, in dit geval van Todd zelf. Was het niet nog...